Stille Ommegang & Herdenking 4 mei 2015

Met 250 aanwezigen was de herdenking weer goed bezocht. De omfloerste trom tijdens de stille tocht, het spelen van The Last Post over de vijver, het klokluiden en het samen in stilte herdenken, het zijn ingrediënten voor een indrukwekkend samenzijn. Het landelijke thema “vrijheid geef je door” is zeker van toepassing. Door de actieve bijdrage van de basisschoolleerlingen groeien zij op met de verhalen van de oorlog. Plaatselijk Belang-voorzitter Marc Mulder sloot de herdenking af met de wens dat deze jaarlijkse herdenking hierdoor mag bijdragen aan het waarderen van de vrijheid, het respect voor elkaar en verdraagzaamheid voor mensen die nu nog met oorlog worden geconfronteerd.

Foto's herdenking gemaakt door Tjesje de Koster zijn hier te vinden.

Overdenking Burgemeester Ellen van Selm

Vandaag zijn wij bijeen, hier in De Tynje, voor de Stille Ommegang en Herdenking. Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij Nederlandse oorlogsslachtoffers – burgers en militairen- die zijn omgekomen of vermoord in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.
Wij staan met elkaar stil bij de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog die 70 jaar geleden eindigde. Vandaag herdenken wij de slachtoffers. Morgen is de dag van het vieren. Dan vieren wij de vrijheid. Vieren wij dat wij zeventig jaar terug, werden bevrijd van de Duitse onderdrukking.
Op vele plaatsen in Nederland zien we in de vorm van gedenkstenen of monumenten sporen terug van de oorlog. In Opsterland kennen wij negen monumenten, die ons blijvend herinneren aan de oorlog en waar wij elk jaar stilstaan om te gedenken.
“Voor hen die vielen”. Dit zijn de woorden die hier op dit monument staan. Zeker ook in De Tynje is het oorlogsgeweld niet ongemerkt voorbijgegaan. De twee half afgebroken pilaren aan beide zijkanten van het monument symboliseren de afgebroken levens van twee jonge dorpsgenoten. Maar niet alleen de monumenten herinneren ons aan de oorlog. Ook de verhalen doen dat.
Bij het begin van de oorlog in mei 1940 sneuvelden de uit dit dorp afkomstige negentienjarige Jeen Jeeninga en de twintigjarige Klaas Idzerda.
In de Tynjeboade stond de laatste briefkaart die moeder Jeeninga aan haar zoon Jeen schreef in mei 1940. Als je die briefkaart leest, zie je hoe afschuwelijk de oorlog ingreep in het gewone alledaagse leven van gezinnen, en hoe deze zoon gemist werd door zijn moeder, vader en 4 jongere broers. Ik lees het u voor:
“Beste Jeen. We hebben jou brief ontvangen en waren al zoo blij dat ge spoedig zoudt thuiskomen, maar de verloven zijn weer ingetrokken; wat dat weer te beduiden heeft, we weten het niet. Wat is het toch een onzekere toestand hè? Hoe gaat het met je. Kun je het daar nog wat hebben? Verveelt het je ook? Je moet je vuile kleren maar even oversturen want we weten nu niet wanneer we je nu weer thuis zien. Maar met de post hoor Jeen, dat is geloof ik het beste. We zouden met Pinksteren naar Hoogkerk maar dat geven we nu maar over want we hebben er toch niet veel aan als jij daar zoolang moet blijven en niet thuis kunt komen. Nu Jeen je moet je daar maar goed houden en spoedig weer eens schrijven, dan hebben wij toch weer wat van je. Als het maar zoo heen gaat, dan kom je misschien spoedig eens thuis. Hartelijke groet van ons allen. Moeder.”
De families wilden niets liever dan hun zoons veilig weer thuis, en ook Klaas en Jeen zelf wilden graag op verlof naar huis. Ik lees u ook nog de laatste zinnen voor van de briefkaart die Klaas Idzerda aan zijn ouders schreef: “Nu, ik hoop dat het verlof weer gauw voor mekander is, want dan kom ik vader eens helpen. Hoe is het, kunnen jullie het nog redden, hoop van wel. Nu, de groeten van Klaas”.
Klaas en Jeen, twee dorpsgenoten, twee dappere jonge mensen, lieten het leven bij de slag om de Grebbeberg. Familie en naamgenoten van hen zijn hier vanavond aanwezig bij deze herdenking en hebben zojuist een krans gelegd.
Er zijn meer verhalen uit De Tynje die niet vergeten mogen worden en die hier jaarlijks verteld worden op 4 mei.
Bijvoorbeeld het verhaal van Douwe Algra en zijn gezin. Uit naastenliefde boden zij onderdak aan onderduikers. Douwe Algra was onderwijzer aan de bijzondere lagere school en actief in het verzet. De Van der Veldestrjitte is naar hem vernoemd, Van der Velde was zijn schuilnaam.  
De dochters Algra, Alie en Hillie, werkten bij het distributiekantoor in Beetsterzwaag dat dag en nacht werd bewaakt. Alie en Hillie namen 's avonds na de zitting bonkaarten mee naar huis voor de onderduikers. Dit was niet zonder risico want er werd veel gecontroleerd op de weg door de Duitsers. Maar de meisjes van Algra waren even dapper als hun vader en moeder en voerden talrijke gevaarlijke koeriersdiensten uit. 
Ook het verhaal van veehouder Hylke Watzema aan de Rolbrêgedyk bij De Tynje moet doorverteld en onthouden worden. In juni 1944 klopten vier mannen uit de stad Groningen bij hem aan. Ze vroegen onderdak. De bereidwilligheid van Watzema werd hem fataal. Hij werd verraden en vermoord, tot grote afschuw en schrik in het dorp.
“Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst.” Dit is een beroemde zin uit de rede van toenmalig Duitse bondspresident Richard von Weizsäcker. De man die Duitsland confronteerde met het verleden. Hij legde in zijn rede een nadrukkelijk verband met de actualiteit; hij zegt dat de herinnering de gids moet zijn voor ons toekomstig handelen. Deze zin, “Wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst”, is het thema van de herdenking voor dit jaar.
Een jonge deelnemer die mee deed aan de Nationale Herdenking op de Dam  omschreef het vorig jaar als volgt: “Onze oma’s en opa’s zijn er straks niet meer om de verhalen te vertellen en wie doet het dan? Ik vind het belangrijk om te weten wat er toen is gebeurd en dat het niet opnieuw gebeurt.”
Dit jaar vieren wij dat Nederland zeventig jaar geleden werd bevrijd van de Duitse onderdrukking. Tijnje werd op zaterdag 14 april 1945 bevrijd. Zeventig jaar geleden…

 

Vrijheid is nog steeds niet vanzelfsprekend. Onze wereld lijkt ook nu in brand te staan. Vluchtelingen die massaal hun land ontvluchten voor het geweld en onderdrukking. Is er voldoende respect en tolerantie voor diegenen die anders denken?

Ik lees nu een gedicht voor van Ted van Lieshout. Het heet Erfenis.
“Ooit was de wereld in zwart en wit
en van dat verre vroeger bleven beelden
bewaard vol bergen aangeharkte mensen
die vier poten hadden gekregen van de dood,
en uitgewoonde ogen. Ze zagen niet eens
dat ze bloot waren en op elkaar gestapeld,

schaamden zich niet voor hun onverschilligheid,
maalden niet om manieren, bekommerden zich
niet om wie thuis wachtte op een teken van leven.

Ik huilde van schrik; ik erfde hun tranen,
want er moet íemand om ze blijven geven,
nu de wereld in kleur is en in mij ging bestaan.”

Dames en heren, de geschiedenis herhaalt zich niet. Daarvoor is iedere gebeurtenis te uniek. Er zijn echter wel patronen waar te nemen. Waar het op aankomt, is dat we verbanden proberen te leggen tussen unieke gebeurtenissen, zodat we inderdaad niet onze ogen sluiten voor het verleden.

Dêrom allinne al moatte wy de ferhalen fan it ferline fertellen bliuwe en moat it trochjûn wurde fan generaasje op generaasje. Ferhalen oer oarlogen, bombardeminten, de Hungerwinter, de joadeferfolging en de konsintraasjekampen.
Wy binne dit ferplichte oan elkenien dy’t de ferskrikkingen meimakke hat en tagelyk jouwe wy dêrmei oan hoe wichtich it is dat wy yn frijheid libje kinne en meie.
Om mei de wurden fan Von Weizsäcker te einigjen: ‘Wa’t de eagen slút foar it ferline, is blyn foar de takomst.’ Sa is it mar krekt.

Gedichten van de schoolkinderen:

4 mei gedicht 2015

wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
ik zou niet weten hoe hij was, waar hij van droomde als kind
maar door anderen is hij niet verlaten, hier denken ze aan hem – geliefd en bemint vrijheid geef je door
zij hebben voor ons de weg naar deze vrijheid voorbereid
mijn eigen vrijheid nu.... voor hen was.... om deze vrede ook te beleven geen tijd

wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
wie kan de angst omschrijven, voor het wegkruipen in het verstopte duister
zo graag wilden ze nog lachen en leven, blijven  het enige was nabij gefluister vrijheid geef je door
concentratiekamp, bootvluchteling, asielzoeker, oorlogsslachtoffer; overleefd en overleden
vluchtelingenramp, herdenken – het moet – terwijl het nog door gaat in het heden

wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
de andere verraden om zelf te kunnen blijven leven? welke keus neem jij misschien
het is zo gemakkelijk gezegd..... om een ander geven maar zou jij die grens kunnen zien
vrijheid geef je door
dit nooit meer..... deze gedachten door velen intens eigen gemaakt
laten wij het overnemen, deze woorden zijn oprecht binnen geraakt

wie de ogen sluit voor het verleden, is blind voor de toekomst
omgepraat om te gaan vechten of hier in 't klein door jou een ander weg gepest
laten we elkaar juist steunen, hechten, geen..... jij hoort bij de rest
vrijheid geef je door
bedankt, bedankt lieve mensen die niet konden overleven na deze strijd
aan jullie denken wij met respect en liefde, verdriet, vanuit onze tijd

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------